اون اوایلی که به آمریکا آمده بودم، وقتی با دانش آموزانم، صحبت از ایران میشد، از هر در سخنی به میان میامد و از جمله، بازیهای ملی ایرانیان و جالب که آنها میدانستند که «تخته نرد Backgammon » یکی از بازی ملی ایرانیان بوده است و حتی مختصری نحوه ی بازی آنرا نیز میدانستند ومن ایرانی، آن اندک را نیز بلد نبودم. نمیتوانم بگویم جای تاسف است که «پاسور بازی»، جای اینگونه بازیهای پرمغز ایرانی را گرفته است؛ چراکه با ضعیف شدن ظرفیتهای فرهنگی یک کشور؛ توقع نفوذ دیگر فرهنگها، امری است طبیعی. ولی بد ندیدم با دریافت ایمیل یکی از دوستان، من هم بدینوسیله، تلاشی در امر معرفی یکی از ظرفیتهای فرهنگ اصیل ایرانی ، برآیم. نرد یا نردشیر (یا نیو اردشیر) بازی‌ای است که توسط بزرگمهر(براساس کتاب شطرنج نامه)،به افتخار اردشیر بابکان، بنیانگذار سلسله ی ساسانی،ابداع شده است. تخته نرد، در میان ایرانیان و مردم ترکیه و اروپای شرقی، بیشتر بازی می‌شود. در این بازی طرفین، مهره‌های خود را بر اساس اعدادی که دو عدد طاس(تاس) تعیین می‌کند؛ در جهت حرکت عقربه‌های ساعت یا خلاف آن حرکت می‌دهند و نهایتاً از تخته خارج می‌سازند. بازیکنی برنده خواهد بود که زودتر مهره‌های خود را خارج نماید.
اما داستان پيدايش تخته نرد: در زمان پادشاهي انوشيروان خسرو پسر قباد، پادشاه هند «ديورسام بزرگ» براي سنجش خرد و دانايي ايرانيان و اثبات برتري خود، شطرنجي را که مهره هاي آن از زمرد و ياقوت سرخ بود، به همراه هدايايي نفيس، به دربار ايران فرستاد و وزیر دانای خود، «تخت ريتوس» را نيز گمارده ی انجام اين کار ساخت. او در نامه‌اي به پادشاه ايران نوشت: «از آنجا که شما شاهنشاه ما هستيد، دانايان شما نيز بايد از دانايان ما برتر باشند. پس يا روش و شيوه ی آنچه را که به نزد شما فرستاده‌ايم (شطرنج) بازگوييد و يا پس از اين ساو و باج براي ما بفرستيد».شاه ايران پس از خواندن نامه، چهل روز زمان خواست و هيچ يک از دانايان در اين چند روز چاره و روش آن را نيافت، تا اينکه روز چهلم، بزرگمهر كه جوانترين وزير انوشيروان بود به پا خاست و گفت: «اين شطرنج را چون ميدان جنگ ساخته‌اند كه دو طرف با مهره هاي خود با هم مي‌جنگند و هر كدام خرد و دورانديشي بيشتري داشته باشد، پيروز مي‌شود.»
او رازهاي کامل بازي شطرنج و روش چيدن مهره ها را گفت. شاهنشاه سه بار بر او درود فرستاد و دوازده هزار سکه به او پاداش داد. پس از آن «تخت ريتوس»(فرستاده ی هندیها) با بزرگمهر به بازي پرداخت. بزرگمهر سه بار بر تخت ريتوس پيروز شد. روز بعد بزرگمهر، تخت ريتوس را به نزد خود خواند و « تخته نرد» را نشان او داد و گفت: اگر شما اين را پاسخ داديد ما باجگزار شما مي شويم و اگر نتوانستيد بايد همچنان باجگزار ما باشيد.» ديورسام چهل روز زمان خواست، اما هيچ يک از دانايان آن سرزمين نتوانستند «وين اردشير»(تخته نرد) را چاره گشايي کنند و به اين ترتيب شاه هندوستان پذيرفت كه باجگزار ايران باشد. در ابداع تخته نرد، نمادهایی عمومی، از جمله باورهای زردشتی استفاده شده است؛ از جمله:
_ 30 مهره ی سیاه و سفید : نشان گر 30 شبانه روز يک ماه
_ 24 خانه : نشان گر 24 ساعت شبانه روز
_ 4 قسمت زمين : 4 فصل سال
اما داستان پيدايش تخته نرد: در زمان پادشاهي انوشيروان خسرو پسر قباد، پادشاه هند «ديورسام بزرگ» براي سنجش خرد و دانايي ايرانيان و اثبات برتري خود، شطرنجي را که مهره هاي آن از زمرد و ياقوت سرخ بود، به همراه هدايايي نفيس، به دربار ايران فرستاد و وزیر دانای خود، «تخت ريتوس» را نيز گمارده ی انجام اين کار ساخت. او در نامه‌اي به پادشاه ايران نوشت: «از آنجا که شما شاهنشاه ما هستيد، دانايان شما نيز بايد از دانايان ما برتر باشند. پس يا روش و شيوه ی آنچه را که به نزد شما فرستاده‌ايم (شطرنج) بازگوييد و يا پس از اين ساو و باج براي ما بفرستيد».شاه ايران پس از خواندن نامه، چهل روز زمان خواست و هيچ يک از دانايان در اين چند روز چاره و روش آن را نيافت، تا اينکه روز چهلم، بزرگمهر كه جوانترين وزير انوشيروان بود به پا خاست و گفت: «اين شطرنج را چون ميدان جنگ ساخته‌اند كه دو طرف با مهره هاي خود با هم مي‌جنگند و هر كدام خرد و دورانديشي بيشتري داشته باشد، پيروز مي‌شود.»
او رازهاي کامل بازي شطرنج و روش چيدن مهره ها را گفت. شاهنشاه سه بار بر او درود فرستاد و دوازده هزار سکه به او پاداش داد. پس از آن «تخت ريتوس»(فرستاده ی هندیها) با بزرگمهر به بازي پرداخت. بزرگمهر سه بار بر تخت ريتوس پيروز شد. روز بعد بزرگمهر، تخت ريتوس را به نزد خود خواند و « تخته نرد» را نشان او داد و گفت: اگر شما اين را پاسخ داديد ما باجگزار شما مي شويم و اگر نتوانستيد بايد همچنان باجگزار ما باشيد.» ديورسام چهل روز زمان خواست، اما هيچ يک از دانايان آن سرزمين نتوانستند «وين اردشير»(تخته نرد) را چاره گشايي کنند و به اين ترتيب شاه هندوستان پذيرفت كه باجگزار ايران باشد. در ابداع تخته نرد، نمادهایی عمومی، از جمله باورهای زردشتی استفاده شده است؛ از جمله:
_ 30 مهره ی سیاه و سفید : نشان گر 30 شبانه روز يک ماه
_ 24 خانه : نشان گر 24 ساعت شبانه روز
_ 4 قسمت زمين : 4 فصل سال
_ 5 دست بازي : 5 وقت يک شبانه روز
_ هر طرف زمين 12 خانه دارد : 12 ماه سال
_ تخته نرد و زمین بازی : کره زمين و آسمان
_ تاس : ستاره بخت و اقبال
_ گردش تاس ها : گردش ايام
_ مهره ها: انسان ها
_ گردش مهره در زمين: حرکت انسان ها (زندگي )
_ برداشتن مهره در پايان هر بازي : مرگ انسان ها
_ سیاه و سفیدی مهره ها : روز وشب
_ هر طرف زمين 12 خانه دارد : 12 ماه سال
_ تخته نرد و زمین بازی : کره زمين و آسمان
_ تاس : ستاره بخت و اقبال
_ گردش تاس ها : گردش ايام
_ مهره ها: انسان ها
_ گردش مهره در زمين: حرکت انسان ها (زندگي )
_ برداشتن مهره در پايان هر بازي : مرگ انسان ها
_ سیاه و سفیدی مهره ها : روز وشب
_ شروع مجدد بازی : زایش و تولـّد دوباره
تاس(تاس ها)، هم که از اعداد یک تا شش تشکیل شده، دارای معانی سمبلیک و نمادین دین اهورایی است. از جمله:
_عدد 1 : نشان یکتایی اهورامزدا
_عدد 2 : نشان دو نیروی سپنتا(خیر و خدایی)و انگره(شیطانی و بدی) مینو
_عدد 3 : سه رکن اساسی فلسفه ی زردشتی: اندیشه، گقتار و کردار نیک
_عدد 4 : چهار عنصر عالم خلقت: آب، باد، خاک و آتش
_عدد 5 : پنج عامل اصلی نور و روشنایی: خورشید، ماه، ستاره، آتش و آذرخش(صاعقه، رعد و برق)
_ 6 : سمبل شش گاهنبار(= گاهان بار نام شش جشن، در شش موقع از سال بوده‌است. بنا بر عقیدهٔ ایرانیان کهن، اهورامزدا، عالم را در طول یک سال آفرید و در هر نوبت، از آفرینش یک قسمت از عالم و موجودات خلقت یعنی: آسمان، آب، زمین، گیاه، جانور، و انسان فارغ شد.)
قابل ذکر است که ،در« تلمود»( یکی از کتابهای اصلی دین یهود) نیز به این بازی اشاره شده‌است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر